Pokój dla alergika - jak go wyposażyć?

Dom alergika powinien być miejscem dla niego przyjaznym. Co jest jednoznaczne z tym, że liczba potencjalnych alergenów powinna być w nim zredukowana do minimum. Czy jest to możliwe? Przy odrobinie wysiłku tak. Wystarczy dobrze poznać swoich wrogów i wiedzieć, gdzie mogą się znajdować, aby ich eliminacja poszła w sposób bardziej sprawny i przyniosła lepsze efekty. Jacy są więc najwięksi wrogowie w domu alergika? To przede wszystkim roztocza, grzyby i środki chemiczne poukrywane w meblach i samych konstrukcjach domu.

Roztocza kurzu domowego są to pajęczaki o mikroskopijnej wielkości. Należą przede wszystkim do rodziny Pyroglphidae oraz Acaridae. Głównym ich pożywieniem jest złuszczony, ludzki naskórek. Nie potrzebują go w jakiejś wielkiej ilości, by przeżyć. Przykładowo- w ciągu dnia człowiek traci około 1,5 g naskórka, co pozwala wielu tysiącom roztoczy wyżywić się aż przez 3 miesiące. Szczyt rozmnażania roztoczy przypada na okres od lipca do września. Wtedy to powstają nowe pokolenia pajęczaków, które wydzielają odchody. A kulki kałowe roztoczy, według najnowszych danych, są największym antygenem alergizującym. Badania pokazują, że w 1 gramie hodowli roztoczy, na które przypada 1000 sztuk tych osobników, znajduje się aż 250 000 kulek fekalnych. Jedna taka kulka, wielkości 20 mikrometrów, zawiera w sobie 0,1 nanograma bardzo silnie alergizującego antygenu Der p 1. Obserwuje się, że aż 3/4 wszystkich przeciwciał IgE, które wytwarzają osoby uczulone na roztocza, produkowana jest pod wpływem tego antygenu (a w kulkach fekalnych znajduje się 90-99 % tego antygenu).

Grzyby strzępkowe, które rozwijają się w pomieszczeniach mieszkalnych, są przyczyną wielu zagrożeń zdrowotnych takich jak: mikozy, alergie, mikotoksykozy, hemosyderoza płuc, SBS. Chorobotwórcze są tu zarówno zarodki grzybni, jak i jej strzępki. Niewielkie rozmiary zarodników powodują, że bardzo łatwo przedostają się one do oskrzeli i płuc człowieka. Choć organizm ludzki zaopatrzony jest w mechanizmy obronne takie jak rzęski i śluz powlekające nabłonek oddechowy, to jednak przy dużym stężeniu i długotrwałym zanieczyszczeniu pomieszczenia, system odpornościowy ulega osłabieniu, a to jest podłożem do rozwoju choroby. Czynnikiem alergizującym w mieszkaniu są przede wszystkim grzyby pleśniowe. Alergia na pleśnie dotyczy od 3% do aż 40% populacji ludzkiej, w zależności od kraju i regionu, w którym się żyje. Alergeny grzybów strzępkowych są to mieszaniny białek, glikoprotein oraz cukrów. Mogą one powodować zarówno alergie wziewne, odczyny zapalne błon śluzowych nosa oraz gardła, astmę oskrzelową, nadreaktywność oskrzeli, alergię kontaktową oraz pokarmową, jak również alergiczne zapalenie płuc.

Jednym z groźniejszych środków chemicznych, z którym może się zetknąć alergik w swoim mieszkaniu, jest formaldehyd. Jest to substancja, która występuje zarówno w meblach, jak i farbach do malowania ścian. Jest składnikiem klejów, barwników, jak również lakierów. Obecnie stopień szkodliwości formaldehydu klasyfikuje się jako 3 stopień rakotwórczości. Co oznacza, że jest substancją, która może mieć działanie rakotwórcze na człowieka. Narażenie na kontakt z formaldehydem może ponadto skutkować zapaleniem spojówek, nieżytem nosa, podrażnieniem skóry oraz pogorszeniem astmy.

Kolejną substancją, od której powinien być wolny dom alergika, są izocyjaniany. Używa się je do produkcji plastycznych pianek, farb lub lakierów poliuretanowych, elastomerów, mebli, tapicerek. Alergizujące działanie izocyjanianów przejawia się jako toksyczne działanie na komórki nabłonka dróg oddechowych. Kontakt z nimi może skutkować podrażnieniem dróg oddechowych, katarem, kaszlem, nadreaktywnością oskrzeli, czy obrzękiem płuc.

Czystość

Aby pokój alergika nie potęgował zjawiska alergii, musi być przede wszystkim łatwy do sprzątania. Oznacza to, że powinien posiadać minimalną ilość mebli oraz rzeczy. Dzięki ograniczeniu np. liczby posiadanych książek, można zmniejszyć ryzyko wystąpienia w pomieszczeniu grzybów. Rzadko ruszane książki, plus zwiększona wilgotność i dodatnia temperatura, to idealne warunki do rozwoju grzybów. Im wystarczy choćby „film” substancji organicznej np. strzępek kartki z książki, aby mogły się dalej rozmnażać. Czystość pokoju dla alergika na roztocza to gwarancja lepiej przespanych nocy i mniejszych objawów duszności. Kiedy stężenie alergenu roztoczy kurzu plasuje się już na poziomie 100 roztoczy w 1 g kurzu (co oznacza 2 mikrogramy antygenu Der p 1 w 1 g kurzu), u alergika zwiększa się ryzyko rozwoju uczulenia, jak również astmy oskrzelowej. Kiedy wzrasta do poziomu 500 roztoczy na 1 g kurzu (10 mikrogram antygenu Der p 1 na 1 g kurzu), wówczas uważa się, że jest to czynnik, który znacząco przyczynia się do rozwoju ostrej astmy roztoczowej.

Co więc zrobić, aby zachować czystość pokoju i ograniczyć liczbę roztoczy i grzybów? Przede wszystkim należy zakupić:

1. odkurzacz z filtrem HEPA, który pozwoli na lepsze wyłapanie roztoczy, a jednocześnie nie rozpylanie ich dalej w trakcie odkurzania. Skrót HEPA pochodzi od słów High Efficiency Particulate Air, co oznacza, że służy do dezynfekowania powietrza. Filtr tego typu wykonany jest ze spiekanego szkła i posiada trzy warstwy. Jedna z nich jest zdolna pochłaniać zapachy. Dzięki swojej zaawansowanej konstrukcji, filtr ten jest w stanie wyłapać niezwykle drobne zanieczyszczenia, w tym właśnie roztocza, czy grzyby. Najskuteczniejsze filtry HEPA mają oznaczenie H13 i H14. Są w stanie wyłapać ponad 99% zanieczyszczeń. Oczywiście skuteczność tych filtrów zależy od tego, czy będą regularnie wymieniane. Jeśli będą bowiem zbyt długo pozostawały w urządzeniu, mogą stać się kolejnym skupiskiem rozwoju roztoczy.
2. oczyszczacz powietrza, który ograniczy liczbę alergenów w pokoju dla alergika. Dzięki filtrowaniu przez to urządzenie zanieczyszczeń, możemy zyskać zdrowsze powietrze i lepszy sen. Pod warunkiem, że ustawimy oczyszczacz w sypialni. Niestety, nie działa on z jednego miejsca na całe mieszkanie. Jeśli więc ustawimy je w salonie, nie liczmy na to, że z pokoju alergika znikną zanieczyszczenia. Każdy alergik w domu powinien więc mieć swój własny oczyszczacz ustawiony w pokoju, aby faktycznie uwolnić się od alergenów typu roztocza.

Odpowiednia temperatura w pokoju dla alergika jest niezwykle istotna. W temperaturze powyżej 25 stopni, szybciej rozmnażają się roztocza. Obniżenie temperatury poniżej 21 stopni wpływa na ograniczenie ich rozwoju i jednocześnie sprzyja zmniejszeniu podrażnień błony śluzowej. Najkorzystniejsza temperatura dla rozwoju roztoczy Dermatophagoides pteronyssinus to 25 stopni. Jednak mogą się one już świetnie rozmnażać w temperaturze 21-28 stopni Celsjusza oraz 80% wilgotności. W momencie, gdy temperatura spada poniżej 15 stopni Celsjusza lub przekracza 35 stopni Celsjusza, a wilgotność jest 70%, wtedy następuje zahamowanie ich wzrostu. W przypadku roztoczy Dermatophagoides farinae najlepsza temperatura dla ich rozwoju to 27 stopni Celsjusza oraz wilgotność na poziomie 55%. Kiedy roztocza te stykają się z temperaturą -18 stopni (np. kiedy wywieszamy pościel zimą na balkon), wówczas giną w przeciągu 24 godzin.

Farba na ściany

Bezpieczna farba dla alergika to taka, która nie zawiera formaldehydu. Polecane są więc wszelkiego rodzaju farby antyalergiczne, wodorozcieńczalne, jak również fotokataliktyczne. Czym różnią się farby fotokataliktyczne od zwykłych farb antyalergicznych? Przede wszystkim tym, że oprócz tego, iż nie posiadają w sobie substancji, które mogłyby wywołać alergię (tak jak farby antyalergiczne), to dodatkowo jeszcze nie dopuszczają do rozwoju na nich innych alergenów. Pomalowanie ściany farbą fotokatalityczną gwarantuje, że na ścianie nie osiedli się grzyb, czy roztocza. A to dlatego, że farba ta wyłapuje zanieczyszczenia i rozkłada je do nietoksycznych substancji. Dzięki temu unieszkodliwiona np. bakteria nie pozostaje martwa na ścianie jeszcze przez jakiś czas, by wydzielać toksyny, lecz jest od razu rozkładana a przez to bezpieczna dla otoczenia. Farba ta jest doskonałą alternatywą dla wszelkiego rodzaju środków biobójczych. Aby działała, potrzebuje jedynie odrobinę promieniowania UV, tlenu i wilgoci. Dzięki nim zachodzi reakcja fotokataliktyczna, która powoduje, że zanieczyszczenia i toksyny przekształcone zostają w dwutlenek węgla i wodę.

Główne miejsce rozwoju i rozmnażania się roztoczy to materac i pościel. To tam bowiem znajdują największe ilości złuszczonej, ludzkiej warstwy wierzchniej skóry. Dodajmy do tego wilgoć ludzkiego ciała, którą tak bardzo lubią roztocza i już mamy odpowiedź, dlaczego miejsce naszego wypoczynku, czyli łóżko, stanowi jednocześnie największe źródło alergenów, które pogarsza stan naszego zdrowia. Jaki materac dla alergika będzie więc najlepszy i obroni nas przed nadmiernie szybkim rozwijaniem się roztoczy? Przede wszystkim materac piankowy. W żadnym wypadku nie może to być materac wypełniony gryką, czy kokosem. Zapomnijmy też o materacach lateksowych, gdyż lateks bardzo często powoduje alergię kontaktową. Sam materac piankowy nie da jednak rady obronić nas przed roztoczami. Aby odchody roztoczy nie przedostawały się z materaca do naszych nosów, czy ust, musi on mieć specjalny pokrowiec antyroztoczowy. Bardzo ważne jest, aby był to właśnie pokrowiec antyroztoczowy, a nie antyalergiczny. Tylko taki zapewni nam odpowiednią izolację od roztoczy oraz ich wydzielin. Aby wspomóc profilaktykę i zapobiec nieprzespanym nocom z powodu zapchanego nosa, czy uporczywego kataru, warto pamiętać, aby regularnie brać środki przeciwalergiczne. Zmniejszą one bowiem reakcje na alergen i pozwolą odpowiednio wypocząć w trakcie snu.

Zastanawiając się jaka kołdra dla alergika jest najlepsza i jaka poduszka dla alergika będzie najkorzystniejsza, mamy jedną odpowiedź: taka, którą da się uprać w temperaturze powyżej 60 stopni Celsjusza. W tej temperaturze giną bowiem roztocza. Ważne jednak, aby poduszka i kołdra dla alergika prana była co najmniej przez godzinę. Dopiero wtedy można mieć pewność, że pościel jest czysta i pozbawiona roztoczy. Jaka pościel dla alergika będzie jeszcze bezpieczna? Taka, która będzie powleczona w pokrowiec antyroztoczowy (czyli podobnie jak materac). Taki pokrowiec wykonany jest z materiału o bardzo ścisłym splocie, który gwarantuje, że kulki kałowe roztoczy nie przedostają się z poduszki, czy kołdry dla alergika na zewnątrz i nie trafiają do oczu, czy nosa.

Jaki dywan dla alergika najlepiej się sprawdzi, biorąc pod uwagę, że tuż po łóżku jest największym siedliskiem roztoczy? Niestety, zła wiadomość jest taka, że alergik nie powinien mieć w domu dywanu. W ten sposób łatwiej zachowa czystość w pokoju i nie będzie miał niepotrzebnego źródła gromadzenia się kurzu. Według badań, dywan to również źródło rozwoju grzybów. W domach, w których znajdują się dywany, wykryto 2-3-krotnie wyższe stężenie grzybów z rodzajów Aspergillus oraz Penicillium, niż w domach bez nakrycia podłogi.

Jeśli pokój dla alergika jest pokojem dziecka, koniecznie trzeba ograniczyć w nim liczbę maskotek, bo to na nich najczęściej zbiera się kurz. Są one również rezerwuarem pleśni. Dlatego właśnie puchate zabawki należy regularnie prać i co jakiś czas zamrażać w zamrażarce, uprzednio wkładając je do plastikowych worków. Dzięki temu zabiegowi pozbywamy się nie tylko roztoczy ale również zagrożenia ze strony pleśni.

Wszystko, na czym może osiadać kurz, powinno być usunięte z pokoju alergika. W związku z tym należy całkowicie zrezygnować z zasłon, czy firanek, na rzecz rolet (choć nie są one idealnym rozwiązaniem, bo również przyciągają kurz). Rolety należy regularnie odkurzać i przynajmniej raz dziennie przecierać wilgotną ściereczką, aby uniknąć rozprzestrzeniania się alergizującego białka Der p 1 lub Der p 2 obecnego w odchodach roztoczy.

Źródła:

• K. Idzik, Czynniki środowiskowe i genetyczne wpływające na rozwój alergii dróg oddechowych, „Medycyna środowiskowa-Environemental Medicine” 2012, vol. 15, nr 4, s. 142-149
• B. Samoliński, Alergia na roztocza, „Alergia” 2007, nr 4, s. 21-27
• B. Gutarowska, Grzyby strzępkowe zasiedlające materiały budowlane. Wzrost oraz produkcja mikotoksyn i alergenów, „Zeszyty naukowe Politechniki Łódzkiej” 2010, s. 9-137
• J. Skowroń, Zagrożenia dla zdrowia stwarzane przez formaldehyd, „Przemysł chemiczny” 2013, nr 92 (2), s. 181-185
• Izocyjaniany i formaldehyd- małocząstkowe ksenobiotyki, praca zbiorowa, „Przegląd Lekarski” 2011, nr 68 (8), s. 468-470
• I.Krajewska-Siuda, J. Słowiński, J. Kasznia-Kocot, Metody profilaktyczne stosowane w celu eliminacji alergenów roztoczy kurzu domowego, „Annales Academiae Medicae Silensis” 2009, tom 63, nr 5, s. 80-85
• W. Mniszek, J. Rogiński, Wady konstrukcyjne budynków przyczyną zagrzybienia pomieszczeń, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach” 2007, nr 1 (3), s. 31-44
• Zagrożenia grzybowe w budynkach i mieszkaniach- wpływ na organizm człowieka, praca zbiorowa, „Medycyna ogólna i nauki o zdrowiu” 2012, tom 18, nr 2, s. 141-146