Od osełki do ostrzałki. Czym ostrzyć noże, nożyczki, sekatory?

Jeszcze 20 lat temu w miastach i miasteczkach powszechny widok stanowili wędrujący rzemieślnicy oferujący ostrzenie noży i nożyczek. Za cały ekwipunek wystarczała im mechaniczna ostrzałka napędzana nożnie. Niestety w epoce dronów i smartfonów zabrakło dla nich miejsca. Kolejny zawód odszedł do lamusa, a my musimy sami zadbać o ostrość domowych narzędzi.

Kuchenne noże, jako że używasz ich najczęściej, musisz regularnie ostrzyć. Najprostszym sprzętem do tego będzie tak zwany musak, czyli długi, metalowy pręt o delikatnie rowkowanej powierzchni. Nóż przesuwa się po nim do przodu, utrzymując ostrze pod kątem około 20 stopni i wykonując półkolisty ruch od nasady aż po czubek. Do noży kuchennych warto kupić specjalną ostrzałkę szczelinową. Ma ona ukryte w obudowie dwie tarcze szlifierskie. Nóż przesuwa się między nimi w przód i w tył. Są też elektryczne modele takich szlifierek, których tarcze obraca silniczek. Niestety, ani ręczna, ani elektryczna nie zdoła naostrzyć krótkiego odcinka tuż przy rękojeści, bo nie pozwala na to budowa takich ostrzałek.

Nic nie stoi na przeszkodzie, aby noże ostrzyć na płaskiej osełce. Nóż musisz wtedy równo i delikatnie dociskać do kamienia, przesuwając ostrzem do przodu. Zaczynasz, trzymając go prostopadle do osełki, i wykonujesz ruch w przód, jednocześnie przesuwając po łuku - od nasady do czubka. Nożyczki ostrzy się podobnie, z tym że ustawiamy ich ostrza pod większym kątem – około 75-80 stopni. Jest też domowy patent na szybkie podostrzenie nożyczek – wystarczy kilka razy przeciąć nimi arkusz papieru ściernego.

Do noży i nożyczek wystarczą osełki korundowe o gradacji 300-600. Drogie, ale bardzo skuteczne są osełki z nasypem diamentowym. Mają kształt płaskich płytek lub prętów.

W domowym i ogrodowym warsztacie znajdzie się wiele narzędzi ręcznych, które raz na jakiś czas wypadałoby naostrzyć. W związku z rozpoczęciem wiosny pierwszeństwo dajmy sprzętom do pielęgnacji ogrodów. Ostrzy się przede wszystkim sekatory i siekiery. Muszą być przedtem starannie oczyszczone. Umyj je wodą i gąbką. Jeśli mają powłokę teflonową, uważaj, aby jej nie porysować. Stal z lekka pokrytą rdzą musisz potraktować papierem ściernym o drobnym uziarnieniu.

Do ostrzenia tych narzędzi najbardziej się przyda elektryczna szlifierka stołowa z dwoma okrągłymi kamieniami. Zaczynaj od tego większej gradacji, później poprawiaj, używając kamienia o mniejszej gradacji. Ostrze dostawiaj do obracającego się kamienia pod kątem 75-80 stopni. Wykonuj ruch podobny jak przy ostrzeniu noża. Uważaj, żeby nie przegrzać ostrza. Jeśli nie używasz szlifierki do ostrzenia na mokro, co jakiś czas ostrza przepłukuj wodą. Na koniec potraktuj ostrza osełką. Przesuwaj je po zwilżonej osełce do przodu, wykonując jednocześnie półkolisty ruch, aby cała krawędź była jednakowo ostra. Ostrze utrzymuj pod jednakowym kątem względem tarczy szlifierskiej lub osełki. Ostrzymy narzędzie najpierw z jednej, a później z drugiej strony.

Osełka gradacji 800-3000 przyda się, gdy będziesz chciał podostrzyć siekierę lub sekator w trakcie pracy, a nie będziesz chciał w tym celu wracać do warsztatu lub garażu, gdzie czeka szlifierka elektryczna.

Z narzędzi warsztatowych ostrzenia wymagają między innymi dłuta i noże strugów. Jeśli są wykonane z twardej stali hartowanej, lepiej ostrzyć je na mokro, inaczej mogą się przegrzać i przez to rozhartować. Do kupienia są specjalne ostrzałki elektryczne, których kamień zanurzony jest częściowo w rynience napełnianej wodą. To ostrzałki wolnoobrotowe. Dłuto ustawiaj ostrzem do przodu, pod kątem od 15 do 35 stopni. Musi całą długością ostrza dobrze przylegać do kamienia. Szlifuj najpierw stronę płaską, a później ściętą. Na koniec ściętą część przeszlifuj jeszcze pod większym kątem, aby dodatkowo ją sfazować. Na koniec przetrzyj ostrze dłuta z obu stron papierem ściernym o gradacji 600-1000. W podobny sposób szlifuj ostrza strugów, czyli popularnych hebli. Dłuta o półokrągłym przekroju ostrza musisz potraktować osełką, która jest okrągła.

Ostrzyć można także wiertła. W tym celu najlepiej jednak zaopatrzyć się w specjalną elektryczną maszynkę. Umożliwia ona utrzymanie wiertła pod właściwym kątem: od 50 do 88 stopni.

Gdy wśród ogrodniczego ekwipunku masz także elektryczną lub spalinową pilarkę, przyjdzie czas na naostrzenie zębów jej łańcucha. W porównaniu z dłutami, nożami i sekatorami procedura jest w tym przypadku znacznie bardziej skomplikowana. Jeśli pilarkę wykorzystujesz sporadycznie, spraw sobie zestaw pilników do regeneracji zębów łańcucha. Gdy używasz jej często i kilka razy w roku czeka cię ostrzenie, weź pod uwagę zakup specjalnej, elektrycznej ostrzałki do łańcuchów.

Zacznijmy od ostrzenia ręcznego. Do tej pracy nie musisz zdejmować łańcucha z prowadnicy. Zadbaj tylko, aby pilarka była dobrze ustabilizowana, a przesuw łańcucha zablokowany. Możesz ewentualnie odczepić prowadnicę, czyli inaczej miecz, i umieścić ją delikatnie w imadle. W zestawie znajdziesz pilnik do metalu o przekroju okrągłym, pilnik płaski i element najważniejszy – prowadnicę. Prowadnicę nakłada się na łańcuch i umieszcza w niej pilnik. Ten może wtedy poruszać się tylko pod wyznaczonym kątem. Przesuwasz go zawsze w przód, jednocześnie nadając ruch obrotowy – raz w lewo, raz w prawo. Zaczynasz od najbardziej stępionego zęba i do jego wysokości będziesz szlifował wszystkie pozostałe. Zaczynasz od zębów lewostronnych, później bierzesz się za prawostronne. Przekładając prowadnicę z zęba na ząb, równomiernie naostrzysz cały łańcuch. Warunkiem, żeby łańcuch nie szarpał w tracie cięcia, jest jednakowa długość każdego z zębów.
Na koniec sięgasz po pilnik płaski, którym wyrównasz tak zwane ograniczniki wióra.

Aby skorzystać z elektrycznej ostrzałki, łańcuch musisz zdjąć z prowadnicy piły i zamocować na prowadnicy tego urządzenia. Tu też zaczynaj od najkrótszego zęba. Po nastawieniu kąta ostrzenia, uruchamia się tarczę szlifierki i opuszcza ją po kolei na każdy ząb. Regulowany ogranicznik nie pozwoli zeszlifować zbyt wiele. Po naostrzeniu zębów lewostronnych wystarczy przekręcić prowadnice i powtórzyć to z zębami prawostronnymi. Niestety, wyrównywanie ograniczników wióra trzeba przeprowadzić ręcznie.