Ochrona przepięciowa w domowej instalacji elektrycznej

Od kilkunastu lat we wszystkich nowych i modernizowanych budynkach obowiązkowo instaluje się urządzenia ochrony przepięciowej - zobowiązują do tego przepisy. Najczęstszą przyczyną przepięć powodujących zniszczenia są uderzenia piorunów. Na skuteczną ochronę przed nimi składają się instalacja odgromowa i ograniczniki przepięć.

Potocznie nazywana piorunochronem, ma za zadanie sprowadzać prąd piorunowy do ziemi. Składa się ze specjalnych przewodów lub połączonych ze sobą metalowych elementów budynku. Chroni go przed pożarem i uszkodzeniami mechanicznymi, które również może spowodować piorun. Instalacja odgromowa nie jest obowiązkowa we wszystkich budynkach. O tym, czy jest potrzebna, decyduje wskaźnik zagrożenia piorunowego obliczany w sposób przedstawiony w normie PN-EN 62305.

Przepięcie w domowej instalacji elektrycznej może być wywołane wyładowaniem atmosferycznym odległym od domu nawet o kilka kilometrów. Ochronę przed tym stanowi ochronnik przeciwprzepięciowy, czyli ogranicznik przepięć (dawniej odgromnik). Jest to urządzenie ograniczające czas trwania i częstotliwość prądu następczego – płynącego po zaniku prądu piorunowego lub prądu przepięcia, czyli takiego, który powstaje np. w chwili załączania lub wyłączania nieobciążonej linii napowietrznej.

Ograniczniki przepięcia typu 1 (dawniej klasy B) zabezpieczają instalację elektryczną i połączone z nią odbiorniki przed skutkami bezpośredniego uderzenia pioruna w linię zasilającą lub w instalację odgromową budynku.

Ograniczniki typu 2 (dawniej klasy C) chronią instalację przed skutkami wyładowań atmosferycznych i przepięciami wynikającymi z załączania transformatorów, spawarek czy silników elektrycznych oraz spowodowanymi zadziałaniem zabezpieczeń instalacji.

Popularne są ograniczniki typu 1+2 - hybrydowe (dawniej klasy B+C). Chronią przed przepięciami wynikającymi z uderzenia pioruna w obiekty znajdujące się w pobliżu linii napowietrznych lub bezpośrednio w linię niskiego napięcia w znacznej odległości od miejsca zainstalowania ogranicznika. Do tego stanowią ochronę przed przepięciami łączeniowymi – związanymi z załączaniem i wyłączaniem obwodów elektrycznych.

Do zabezpieczenia urządzeń elektronicznych (komputerowych, audio i video) służą ograniczniki typu 3 (dawniej klasy D) dodatkowo chroniące je przed przepięciami zredukowanymi już przez wcześniejszy stopień ochrony.

W domach jednorodzinnych stosuje się ograniczniki typu 1 i 2, zwykle jako hybrydowe – typu 1+2. Montuje się je na początku instalacji zasilanej z sieci napowietrznej lub kablowej – w złączu kablowym albo w szafce rozdzielczej (rozdzielnicy głównej niskiego napięcia), przed układem pomiarowym (licznikiem) i wyłącznikami różnicowoprądowymi, za głównym zabezpieczeniem nadmiarowo-prądowym. W budynkach wielorodzinnych zaleca się instalowanie dodatkowych ograniczników typu 2 w rozdzielnicach na piętrach.

Ograniczniki nie ulegają zniszczeniu w chwili zadziałania, jeżeli zastosowano w nich iskiernik – dwie elektrody oddzielone izolatorem gazowym lub cieczowym. Połączenie ogranicznika powinno być wykonane przewodami o przekroju co najmniej 0,16 mmkw.

Ograniczniki typu 3 należy instalować bezpośrednio przed chronionymi urządzeniami, dlatego są dostępne w postaci urządzeń umieszczanych w gniazdach wtykowych.