Naturalne pokrycie dachu: strzecha czy gont drewniany?

Dawniej do bardzo popularnych można było zaliczyć dachy wykonane z drewnianego gontu lub słomianej strzechy. Dziś chętnie powracamy do tego rodzaju pokryć - przeżywają one renesans. I to nie tylko na ceniącym tradycję Podhalu, ale także w pozostałych regionach Polski. Wszystko za sprawą pięknego srebrzysto-szarego koloru pokrycia powstającego pod wpływem warunków atmosferycznych. Doskonale wpisuje on w naturalny krajobraz stare siedlisko, dom w stylu dworkowym, ale także dach nowoczesnego budynku. Sprawdź, czym charakteryzują się gont i strzecha oraz jakie są ich plusy i minusy.

Powstaje z drewna sosnowego, świerkowego, jodłowego, topolowego, olchowego, dębowego, modrzewiowego lub cedrowego. Na gont składają się elementy o długości od 20 do 60 cm, szerokości od 6 do 20 cm i grubości od 0,5 do 1,5 cm. Najdrobniejszą formą gontu są wióry osikowe. Powstaje on poprzez cięcie drewna lub jego łupanie, dlatego może mieć powierzchnię gładką albo chropowatą. Łupany jest odporniejszy od ciętego i mniej nasiąkliwy. Mniejsze elementy stosuje się na niedużych dachach i wtedy, gdy kształt połaci jest bardziej skomplikowany. Do pokrycia dużych połaci przydają się największe formy.

Gont naturalny z wiekiem zyskuje srebrzysto-szary kolor, co dodaje mu uroku. Fot. EkodachPol.

Gont jest stosunkowo lekki, gdyż waży 15-30 kg/m2. To bardzo odporny i trwały materiał pokryciowy, pod warunkiem że zostanie odpowiednio zastosowany, a drewno nie będzie wzbudzało podejrzeń. Należy wybierać jedynie gont dobrze wysuszony, z jak najmniejszą liczbą sęków, bez śladów pleśni i grzybów. Nie może być podziurawiony przez owady.

Dla bezpieczeństwa pokrycia i jego jak najmniejszego zawilgocenia, gont powinno się stosować na połaciach o kącie nachylenia nie mniejszym niż 25o. Gdy dach jest bardziej płaski, pokrycie musi być odpowiednio wentylowanie, zabezpieczone, składać się jedynie z długich elementów i drewna pierwszej jakości. Graniczne wartości kąta nachylanie dachu to 14-90o. Jednak poniżej 22o konieczne jest wykonanie szczelnego podkładu. Przy skosie powyżej 22o pokrycie wykonuje się w trzech warstwach gontu, a powyżej 71o w dwóch. Warstwy układa się na zakładkę na deskowaniu pokrytym papą. Gont należy przybić do łat i kontrłat nierdzewnymi gwoździami. Zakład sprawia, że tylko 1/3 deszczułki jest wyeksponowana.

Drewno dębowe, jodłowe, cedrowe i modrzewiowe nie wymaga impregnacji. Reszta gatunków musi być zabezpieczona preparatem, który uodporni gont na działanie owadów, pleśni i grzybów. Impregnację należy powtarzać co kilka lat. Aby zwiększyć odporność tego łatwopalnego materiału na ogień, konieczne jest dodatkowe, niestety kosztowne, zabezpieczenie.

Układanie gontu jest dość czasochłonne i wymaga precyzji. Jednak dobrze zamontowany będzie spełniał swą funkcję przez 40, a nawet 50 lat. Cena materiału i robocizny za pokrycie 1 m2 dachu zaczyna się od ok. 100 zł.

Ten tradycyjny materiał mocno wpisał się w krajobraz polskiej wsi i dziś odkrywany jest na nowo. Dawniej wykorzystywano na pokrycia dachowe słomę żytnią, która była łatwopalna i szybko gniła. Obecnie stosuje się trzcinę wodną. Na dachy wybiera się jedynie długie, niezniszczone łodygi o niedużym przekroju. Najodpowiedniejsza będzie jednoroczna trzcina bez liści, odpowiednio wysuszona. Snopki są układane w warstwach, dając ok. 35 cm pokrycia i zapewniając ochronę przed opadami. Jedna wiązka powinna mieć w obwodzie ok. 60 cm. Jej długość to od 1,2 do 2 m. Aby woda była szybko odprowadzana, strzechę mocowano na bardzo pochyłych dachach (kąt nachylenia - ok. 64o), o nisko schodzących połaciach. Warto wiedzieć, że trzcinowy dach wygląda zdecydowanie atrakcyjniej na niedużych budynkach.

Dach pokryty strzechą należy do bardzo drogich rozwiązań, a jego profesjonalny montaż jest również kosztowny. Za materiały i wykonanie 1 m2 dachu zapłacisz nawet 240 zł. Najczęściej stosuje się trzcinę na dachach o kącie nachylenia 45-52o. Można też pokusić się o pokrycie bardziej płaskiego dachu, jednak wiąże się to ze szczególną impregnacją. Im mniejszy kąt nachylenia, tym grubszą należy zastosować warstwę. Strzecha to materiał cięższy od gontu, gdyż jego waga może dochodzić do 90 kg/m2. Dlatego wymaga solidnej i kosztownej, tradycyjnej więźby. Konieczna jest też izolacja przeciwwilgociowa. Wiązki układa się na zakładkę w warstwach. Rozcina się je, równo rozkłada na łacie i mocuje do niej żaroodpornym drutem chromoniklowym.

Zaletą strzechy jest przede wszystkim jej oddychanie, co zapewnienia korzystny mikroklimat w budynku. Gwarantuje doskonałą termoizolację domu, do tego stopnia, że poddasze nie wymaga ocieplenia. Ponadto wycisza budynek, gdyż trzcina świetnie tłumi dźwięki. Jest elastyczna i łatwa w układaniu, np. przy lukarnach, wolim oczku itp. Dobrze wysuszona trzcina musi być zabezpieczona preparatem ognioodpornym. Odpowiednio zaimpregnowana strzecha przetrwa kilkadziesiąt lat.