Jałowiec w ogrodzie: atrakcyjny przez okrągły rok

Krzewy i drzewa iglaste, dzięki bogactwu form i pokrojów, stanowią cenny element ogrodowych aranżacji. Ożywiają krajobraz, tworzą dekoracyjny kontrast lub tło dla innych roślin, chronią też przed zimnem i zanieczyszczeniami środowiska.

Krzewy i drzewa iglaste sadzimy wiosną, kiedy zaczynają wegetację albo też jesienią, kiedy kończą rozwój. Kupujemy je z bryłą korzeniową, podlewamy i sadzimy nie głębiej, niż rosły w szkółce. Wybierając iglaki, trzeba zwrócić uwagę nie tylko na wygląd ich części nadziemnej, ale też na jakość korzeni. Gleba pod iglaki powinna mieć odpowiednią strukturę, wilgotność, przewiewność i kwasowość - określone wymaganiami poszczególnych gatunków i odmian. Warto też wiedzieć, że nie wszystkie krzewy i drzewa iglaste dobrze znoszą przesadzanie.

Iglaki możemy sadzić pojedynczo lub w grupach. Ładnie wyglądają w nasadzeniach złożonych z gatunków i odmian o różnej fakturze i pokroju. Niezwykle dekoracyjnie prezentują się iglaki na tle wypielęgnowanej trawy oraz nad wodą. Mogą stanowić też oryginalną podporę dla kolorowych pnączy, na przykład wiciokrzewów i powojników. Na ich tle pięknie odznaczają się różaneczniki, azalie, forsycje i rośliny cebulowe. Sadzi się też iglaki w donicach i przestawia zgodnie z upodobaniami ogrodnika. Ponieważ niektóre krzewy i drzewa iglaste wytwarzają specyficzny wilgotny mikroklimat, warto je umieścić w pobliżu altany lub werandy.

Bardzo lubiane są iglaki małych rozmiarów, zwane popularnie karłowymi. Świetnie współgrają z nimi np. wrzośce. Krzewy i drzewa iglaste karłowe mają zazwyczaj płytki system korzeniowy, wymagają więc ściółkowania zabezpieczającego przed nagrzewaniem, przemarzaniem korzeni oraz wyparowywaniem wilgoci. Iglaki karłowe sadzi się często w ogrodach skalnych albo w formie żywopłotów. Kiedy zimą przykryje je delikatny śnieg, tworzą bajkową atmosferę. Również iglaki wysokie, otulone śniegiem albo opalizującym szronem, wyglądają zjawiskowo. Niektóre krzewy i drzewa iglaste, takie jak jałowce, sosny i jodły, mają też właściwości lecznicze.

Do mało ekspansywnych iglaków należą jałowce, występujące w niezliczonej ilości odmian - okrągłych, kolumnowych, płożących i innych. Najczęściej są to krzewy, rzadziej drzewa iglaste. Jałowiec to typowa roślina gleb jałowych - stąd właśnie jego nazwa. Jałowce są przeważnie niebieskozielone. Młode ich igły są kłujące, a z wiekiem stają się coraz bardziej łuskowate. Dojrzałe owoce jałowca mają ładny ciemnoniebieski kolor i są bardzo lubiane przez ptaki. Jest odporny na niskie temperatury. Świetnie sprawdzi się np. na skalniaku, o którym więcejprzeczytasz tutaj.

Iglaki płożące pełnią zazwyczaj rolę roślin okrywowych, ścielących się ładnie po podłożu. Krzewy te tworzą w szybkim tempie zwarte kobierce zieleni. Są zazwyczaj mrozoodporne i nie wymagają intensywnej pielęgnacji. W naturze rośliny płożące rosną w miejscach, w których panują niekorzystne dla nich warunki. Dotyczy to szczególnie stref arktycznych i alpejskich, gdzie wieją silne wiatry, pokrywa śnieżna utrzymuje się bardzo długo, roślinność przykrywają lawiny, a ziemia jest nieurodzajna lub zbyt wilgotna. Jałowiec płożący pochodzi z północnych regionów Ameryki Północnej, gdzie rośnie na skalistych i piaszczystych brzegach morskich oraz nad jeziorami. Gatunek ten przyjmie się w każdej ubogiej glebie, najlepiej na otwartym stanowisku i w miejscu bardzo słonecznym. Jesienią przebarwi się na ładny fioletowy kolor.

Spośród klasycznych jałowców płożących warto przypomnieć dorastający do pół metra wysokości szarozielony jałowiec płożący 'repanda' o zwartym kulistym pokroju. Zupełnie płasko rośnie, dzięki czemu przykrywa powierzchnię ziemi, odmiana płożąca 'hornibrookli'. Bardzo płaski w formie jest też jałowiec płożący 'siny horizontalis', odmiany 'glaca'. Srebrzystoniebieskie gałązki ma jałowiec łuskowaty odmiany 'blue carpet' i 'blue star'. Krzew ten zupełnie przylega do ziemi. Rozrasta się bardzo szeroko, tworząc atrakcyjne zielone kobierce. Leżące na ziemi pędy szybko się ukorzeniają, dzięki czemu roślina samoistnie się ładnie rozkrzewia. Szarozielonej barwy z błękitnawym nalotem jest malutki jałowiec płożący 'minima'. Ponieważ krzew ten rośnie bardzo wolno, można go posadzić w ogrodzie skalnym. Bardzo niski jest również jałowiec płożący 'prince of wales', który zimą przebarwia się na fioletowo. Szybko rośnie, dlatego nadaje się jako roślina okrywowa jałowiec płożący 'blue chip'. Z odmian polskich na uwagę zasługuje jałowiec płożący 'agnes', występujący w niebieskostalowym kolorze. Z odmian łuskowych możemy posadzić w ogrodzie również niewielki jałowiec 'meyera'.

Jest to krzew, rzadziej niewielkie drzewo z rodziny cyprysowatych, dorastające do 15 m wysokości. Jałowiec pospolity ma najczęściej ładny, regularny, wąski lub szeroki albo owalny pokrój. Ale może też być kulisty lub rozwichrzony. Spotyka się też formy krzewiaste, stożkowate lub pienne wrzecionowate. Korona jest gęsta, zwarta, a czasami lekka i przejrzysta. Ze względu na tę różnorodność nazywa się jałowiec pospolity zmiennym. Młode egzemplarze mają ciemnoszarą i podłużnie porysowaną korę, natomiast kora starszych okazów pokryta jest strzępiącymi się łuskami. Choć jest mrozoodporny, największe zniszczenia zimą powstają pod wpływem ciężkiego, mokrego śniegu. W warunkach zanieczyszczonego powietrza źle rośnie.

Jałowiec pospolity rozwija się powoli, ale potrafi dożyć ponad stu lat. Spotkać go można niemal w całej Europie, Azji, Ameryce Północnej i północnej Afryce. W Polsce występuje na niżu i w niższych położeniach górskich, z wyjątkiem południowo-wschodnich części kraju. W stanie dzikim rozsiewa się z nasion kiełkujących dopiero po przemrożeniu. Jałowiec pospolity rośnie w naturze na stanowiskach wilgotnych, kwaśnych, ubogich, jałowych i suchych - na wapiennych zboczach, wrzosowiskach i na piaskach wydm. Dobrze się czuje w towarzystwie borówki czarnej, brzozy brodawkowatej i sosny pospolitej. Do dobrego wzrostu wymaga dużo słońca. W sąsiedztwie jałowca dobrze przyjmują się sadzonki sosny i rosną dużo szybciej niż te poza jego zasięgiem. W młodych lasach wraz jałowcem szybciej wyrastają grzyby. Dzieje się tak, ponieważ igliwie jałowca, ulegając rozkładowi szybciej niż igliwie innych drzew, wytwarza niekwaśną żyzną próchnicę.

Jałowiec pospolity jest drzewem dwupiennym, co oznacza, że na jednym egzemplarzu znajdują się kwiaty albo męskie albo żeńskie. Kwiaty męskie są żółte i kuliste, natomiast kwiaty żeńskie to maleńkie, jasnozielone owocolistki. Kwiaty pojawiają się w czerwcu, są niepozorne i osadzone w kątach igieł. Kuliste szyszkojagody jałowca pospolitego dojrzewają pod koniec września, uzyskując ciemną barwę z sinawym nalotem. Można w tym czasie znaleźć też na krzakach jałowca zielone maleńkie jagódki, które rozwinęły się wiosną i dojrzeją w roku następnym.

Do tradycyjnych odmian należy kolumnowy lub stożkowaty jałowiec pospolity krakowski oraz kolumnowy jałowiec irlandzki. Obydwie odmiany charakteryzują się zwartą sylwetką i nie wymagają cięcia. Klasyczny jest też niebieskawoszary jałowiec pospolity odmiany 'hibernica', tworzący ładne wąskie kolumny przypominające miniaturowe cyprysy. Igły tej odmiany mają woskowy nalot w postaci szarawej pręgi. Z odmian pochodzenia polskiego warto wspomnieć o rosnącym bardzo wolno jałowcu 'Anna Maria'.