Instalacja wodna - z jakich materiałów?

Stal do niedawna była podstawowym materiałem, z którego wykonywało się instalacje wodne. Obecnie odchodzi się od rur stalowych na rzecz tych z tworzyw sztucznych i miedzi. Stal jako materiał do instalacji wodociągowych występuje w postaci stali ocynkowanej – powłoka cynkowa zabezpiecza rury przed korozją. Stal ma bardzo dobre właściwości fizyczne, jest wytrzymała na rozciąganie, zginanie i ściskanie – pozwala to na układanie długich odcinków instalacji bez konieczności gęstego rozmieszczenia punktów mocowania rur. Instalacje stalowe buduje się wszędzie tam, gdzie rury narażone są na obciążenia mechaniczne.

To cię też zainteresuje: Czysta woda z kranu. Jak wybrać filtr?

Stal jest materiałem o wysokiej odporności na działanie wysokich temperatur – z rur stalowych wykonuje się instalacje wody użytkowej zimnej i ciepłej (do 55°C). Do instalacji grzewczych wykorzystuje rury ze stali „czarnej”, niezabezpieczonej przed korozją. Można je łączyć przez spawanie oraz wyginać na gorąco. Z kolei rury ocynkowane łączy się za pomocą gwintowanych łączników z żeliwa ciągliwego białego. Stal ma najniższy wśród materiałów instalacyjnych współczynnik rozszerzalności cieplnej. Z uwagi na to, że dobrze przewodzi ona ciepło, woda płynąca przez tego typu rury szybko stygnie. Ma powierzchnię chropowatą, co w perspektywie czasu sprzyja odkładaniu się osadów wewnątrz instalacji wodnej - powodując zwężenia jej przekroju.

Dziś w domach jednorodzinnych stal wychodzi już z użycia. Materiał jest wprawdzie o kilkadziesiąt procent tańszy niż pozostałe odpowiedniki, ale ciężar oraz trudności, jakie sprawia obróbka, pociągają za sobą większe koszty robocizny.

Instalacja z rur miedzianych jest trwała, solidna i prosta w montażu. Nie osadza się w nich osad, przez co mogą mieć o wiele mniejszą średnicę niż rury stalowe – instalację o małej średnicy łatwiej ukryć w cienkich ścianach lub stropach. Z rur miedzianych można wykonać wszystkie rodzaje instalacji: wodociągowe (zimnej i ciepłej wody), grzewcze (w tym także ogrzewania podłogowego)
, gazowe, olejowe, klimatyzacyjne (połączenie jednostki zewnętrznej i wewnętrznej). Ta wszechstronność jest możliwa dzięki temu, że produkuje się trzy rodzaje miedzianych rur instalacyjnych o różnym stopniu twardości:

• rekrystalizowane (miękkie) – symbol R 220,
• stan półtwardy – symbol R 250,
• stan twardy – symbol R 290.

Rury i kształtki z miedzi wykorzystane w instalacji wodnej mają wiele zalet. Przede wszystkim miedź jest bakteriostatyczna (ma działanie dezynfekcyjne), więc na ich wewnętrznych ściankach nie rozwijają się bakterie. Instalacje miedziane są odporne na wpływ czynników zewnętrznych (promieniowanie UV i zmiany temperatury) oraz na działanie wysokiej temperatury i ognia. Rury transportujące gorącą wodę użytkową lub zasilającą centralne ogrzewanie, zwłaszcza te prowadzone przez pomieszczenia nieogrzewane, powinny być zaizolowane cieplnie, np. otulinami z pianki poliuretanowej.

Miedź jest łatwa do formowania, łączenie rur złączkami zaciskowymi albo przez lutowanie miękkie upraszcza i skraca montaż instalacji oraz gwarantuje jej estetyczny wygląd. Ważną cechą miedzi jest jej odporność na korozyjne działanie zimnej i gorącej wody. Warto podkreślić, że rury wykonane z miedzi mogą korodować przy miękkiej wodzie, jeżeli wodę czerpiemy z sieci - ten problem nas nie dotyczy. Wyjątek stanowią domowe ujęcia wody w rejonach Polski południowej i południowo-zachodniej – gdzie występuje woda miękka o dużej zawartości agresywnego dwutlenku węgla. Wówczas wykonanie instalacji z rur miedzianych powinno zostać poprzedzone badaniem wody.

Rosnącą popularnością cieszą się instalacje wodne z tworzyw sztucznych. Przede wszystkim są gładkie, elastyczne i obojętne chemicznie - te cechy zapewniają rurom z tworzyw sztucznych długoletnią trwałość. Nie występuje w nich korozja, nie gromadzą się również osady. Tłumią one wibracje i szumy mogące powstać w czasie korzystania z instalacji wodnej.

W instalacjach wodnych zazwyczaj używa się rur z polipropylenu (oznaczane są symbolem PP), polietylenu (PE lub PEX) oraz polibutylenu (PB). Są one lekkie i zarazem proste w montażu. W zależności od rodzaju użytego tworzywa rury różnią się odpornością na działanie wysokiej i niskiej temperatury oraz sposobem łączenia - jedne się zgrzewa, inne klei, a jeszcze inne zaprasowuje lub skręca. Ze względu na ograniczoną wytrzymałość termiczną rur, odcinek instalacji bezpośrednio za kotłem zaleca się wykonać ze stali lub miedzi o długości mniej więcej 0,5 m - a dopiero za nim połączyć dalszą część instalacji z tworzywa.

Podstawową wadą rur z tworzywa sztucznego jest łatwość, z jaką tlen przenika przez ich ścianki – im wyższa temperatura czynnika roboczego w rurze, tym więcej tlenu się przedostaje. Nie ma to wprawdzie wpływu na trwałość samych przewodów, jednakże może wpłynąć niekorzystnie na urządzenia, które zostały podłączone do instalacji. Aby ją ograniczyć, na instalacje grzewcze należy wybierać rury z tworzywa z tak zwaną powłoką antydyfuzyjną, czyli odporne na przenikanie tlenu.

W nowym budownictwie nie stosuje się tak kiedyś popularnych rur ze stali ocynkowanej. Materiał ten zastąpiły odporniejsze na korozję i prostsze w montażu przewody z miedzi lub tworzyw sztucznych. W domach jednorodzinnych najczęściej wykonuje się instalację wodną z rur z tworzywa sztucznego o średnicy od 15 do 32 cm. Rury z tworzywa są lekkie, więc łatwo się je transportuje i montuje. Nie korodują i nie są podatne na tworzenie się osadów. Rzadziej używa się rur miedzianych, mimo że mają dobre właściwości – są trwałe, łatwe w montażu i gładkie wewnątrz, ponadto miedź jest materiałem bakteriostatycznym, co zapobiega rozmnażaniu się mikroorganizmów. Instalacji miedzianej nie zaleca się tam, gdzie woda jest szczególnie miękka, na przykład w rejonach górskich - ponieważ działa ona agresywnie na miedź. Na ostateczny koszt instalacji z tworzywa sztucznego duży wpływ ma wysoka cena kształtek. W przypadku miedzi o koszcie instalacji znacznie decyduje nie materiał, ale wykonawstwo.

Damian Czernik