Ile szkodliwego azbestu zostało w polskim budownictwie?
Azbest to nic innego jak włókna pochodzenia mineralnego, naturalnie występujące w przyrodzie, które od lat 50. ubiegłego stulecia były masowo wykorzystywane jako materiał izolacyjny oraz przy pokryciu dachów budynków, jako niepalny materiał budowlany. Największe wykorzystanie azbestu zanotowano w Polsce w latach 1950-1980. Po tym czasie zaczęto odchodzić od rozwiązań w budownictwie, wykorzystujących azbest. Sprawdzamy, jak dziś wygląda azbestowe dziedzictwo.
Dlaczego azbest jest szkodliwy?
Badania prowadzone w drugiej połowie ubiegłego stulecia wykazały, że azbest jest bardzo szkodliwy dla zdrowia. Poszczególne państwa, począwszy od lat 90. XX w. zaczęły wprowadzać regulacje prawne zakazujące produkcji i stosowania azbestu jako wyjątkowo niebezpiecznego dla zdrowia ludzkiego i środowiska naturalnego. Osoby mające długotrwały kontakt z pyłem azbestowym narażone są na powstanie nowotworów, w tym bardzo groźnego międzybłoniaka opłucnej - nowotworu złośliwego płuc. Występują także inne choroby, m.in. pylica azbestowa, która prowadzi do poważnego w skutkach włóknienia płuc.
W związku z udowodnioną szkodliwością Krajowa Rada Ministrów przyjęła 14 maja 2002 roku program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski, który został przewidziany na lata 2002-2008. Kolejny Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032 stawia przed sobą ambitny cel w postaci całkowitego usunięcia azbestu do 2032 r.
Azbest kiedyś i dziś
Azbestowo-cementowy materiał budowlany, potocznie zwany eternitem, stał się bardzo popularnym i stosunkowo tanim sposobem na pokrycie dachów w Polsce, już od czasów wczesnego Gierka. Mimo dość powszechnej obecnie wiedzy na temat niebezpieczeństwa pyłów azbestowych, dachy wielu budynków na terenie Polski nadal są pokryte eternitem. Są to w dużej mierze domy prywatne, wolno stojące oraz zabudowania gospodarcze. Azbest występuje również w systemach dociepleń (mowa o styropianie z okładziną azbestowo-cementową).
W budownictwie z wielkiej płyty występuje on w rurach wodno-kanalizacyjnych i ściekowych, w przewodach wentylacyjnych. Zarówno w domach prywatnych, jak i w blokach zdarzają się do tej pory płytki podłogowe z azbestu.
Przykłady można mnożyć, gdyż azbest był swego czasu wykorzystywany w budownictwie w sposób niemalże masowy. Jednym z celów Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032 jest informowanie, edukowanie i namawianie prywatnych właścicieli do usuwania eternitu ze swoich domostw.
Usuwanie azbestu w praktyce
Azbest trzeba usunąć w taki sposób, żeby nie stwarzać zagrożenia dla osób wykonujących prace, przebywających w najbliższym otoczeniu oraz dla środowiska naturalnego, jak również zgodnie z obowiązującymi regulacjami prawnymi.
Pozbycie się elementów azbestowych spoczywa na właścicielu budynku. Samodzielne próby jego usunięcia są niebezpieczne i nie powinny być w ogóle brane pod uwagę.
Demontaż dachów lub innych konstrukcji budowlanych należy powierzyć wyspecjalizowanym firmom. Zajmują się one nie tylko demontażem, ale również późniejszym transportem, a także niejednokrotnie doradztwem w sprawie otrzymania dofinansowania lub refundacji na jego usunięcie. Można starać się o uzyskanie pomocy finansowej w tym zakresie - w przeważającej mierze są to gminne lub powiatowe fundusze ochrony środowiska. Można wystąpić również do Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
Oprócz demontażu i składowania istnieje jeszcze alternatywna metoda, która ma niewątpliwą zaletę - unieszkodliwia azbest. Mowa o witryfikacji. Została ona dopuszczona w myśl Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032 i polega ona na przetapianiu odpadów wraz ze stłuczką szklaną na zeszkliwioną masę, która przestaje być niebezpieczna. Dzięki temu utylizacja azbestu jest stosunkowo bezpieczna. Co ciekawe, powstały dzięki temu produkt może zostać ponownie wykorzystany, np. jako dodatek do betonu. Formy alternatywne (a jest ich więcej) są niestety bardzo słabo rozpowszechnione w Polsce.
Ceny usunięcia pokrycia dachowego z azbestu lub eternitu wahają się od 1000 do ponad 3000 zł za tonę. Koszty te należy liczyć jako sumę demontażu, transportu i utylizacji na składowisku. Jeżeli szukasz firmy, która wykona tego typu prace, wypełnij ten formularz.
Zgodnie z programem usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski, materiały azbestowe po usunięciu stają się niebezpieczne i należy je składować w wyznaczonych do tego miejscach. W Polsce cały czas rozwija się sieć składowisk. Zakłada się, że do 2032 r. mają docelowo powstać 84 składowiska wyspecjalizowane w przyjmowaniu wyrobów azbestowych i pochodnych. Składowanie nie jest jednak tożsame z utylizacją azbestu.
Regulacje prawne
By dowiedzieć się więcej o utylizacji azbestu, warto się zapoznać z polskim ustawodawstwem:
- Ustawa z 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane;
- Ustawa z 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest;
- Ustawa z 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska;
- Rozporządzenie Ministra Środowiska z 20 grudnia 2012 r. w sprawie sposobu prowadzenia przez marszałka województwa rejestru wyrobów zawierających azbest.