Empatia - definicja empatii. Czym jest empatia i skąd się bierze?

Słowo empatia wywodzi się ze starożytnej greki, w której empátheia oznacza cierpienie. Jest to poniekąd powiązane ze znaczeniem tego określenia, ponieważ empatia, najprościej mówiąc, oznacza zdolność odczuwania emocji drugiej osoby, w tym jej cierpienia. Psychologiczna definicja empatii rozwija to zagadnienie jako - nie tylko - umiejętność odczuwania emocji, czy stanów psychicznych innej osoby, ale też zdolność przejęcia toku myślenia, postrzegania rzeczywistości, spojrzenia na tę rzeczywistość z perspektywy drugiego człowieka.

Wyróżnia się trzy rodzaje empatii:

• Empatię emocjonalną – zdolność odczuwania emocji drugiej osoby
• Empatię poznawczą – umiejętność spojrzenia na rzeczywistość z perspektywy innego człowieka
• Decentację – najbardziej zaawansowany rodzaj empatii, czyli umiejętność przejęcia toku rozumowania drugiego człowieka, co prowadzi do powstania empatii emocjonalnej i poznawczej

Pomimo tego, że empatię określa się często jako współodczuwanie, psycholodzy zaznaczają, że empatia nie jest uczuciem. Jest to naturalna zdolność, zakodowana w genach ludzkich, ale wymagająca stałego rozwijania. Dzięki empatii możliwe jest zaspokojenie jednej z podstawowych potrzeb człowieka – potrzeby przynależności społecznej, poprzez umiejętność cieszenia się z sukcesów drugiej osoby oraz współczucia w przypadku negatywnych wydarzeń życiowych.

Empatia, przez niewielką grupę ludzi postrzegana jest jako oznaka słabości, jednak z psychologicznego punktu widzenia, nie ma nic bardziej mylnego - człowiek pozbawiony empatii (blokujący wszelkie jej przejawy) to człowiek skrajnie egoistyczny, posiadający antyspołeczne zaburzenie osobowości, często agresywny (nieposiadający podstawowego bodźca do hamowania agresji).

Empatia jest to zdolność wrodzona, którą posiada każdy człowiek i która wyróżnia człowieka na tle innych istot żywych. Według brytyjskiego naukowca Barona-Cohena, za istnienie i rozwój tej cechy odpowiada aż 10 obszarów w ludzkim mózgu. Ośrodkami odpowiedzialnymi za poszczególne składowe empatii, m.in. interpretowanie emocji na podstawie mimiki twarzy, rozpoznawanie strachu lub bólu u innej osoby, zdolność stawiania w centrum drugiej osoby, są takie partie mózgu jak przyśrodkowa kora przedczołowa, wieczko czołowe czy skrzyżowanie skroniowo-ciemieniowe.

Budowa mózgu człowieka i jego predyspozycje biologiczne to tylko podstawa tworzenia się empatii. Ogromne znaczenie w rozwoju tej zdolności ma środowisko, w jakim dorasta, dojrzewa, a później żyje człowiek, a także relacje uczuciowe z innymi ludźmi.

Przeprowadzono wiele badań, dotyczących poziomu empatii u kobiet i mężczyzn. Na początku XXI wieku w Wielkiej Brytanii naukowcy przebadali dużą grupę kobiet i mężczyzn, pod kątem współczynnika EQ, czyli zdolności okazywania empatii i wyniki wykazały, że poziom empatii u kobiet jest wyższy, niż u mężczyzn. Średnia wskaźnika EQ u kobiet wynosiła 51, zaś u mężczyzn – 46.

Różnice w zdolności okazywania empatii u kobiet i mężczyzn wynikają z różnic w budowie mózgu. Badania płodów w okresie prenatalnym wykazały, że kobiety posiadają aż 9 razy więcej istoty białej, która odpowiedzialna jest za zdolność, asymilowania się z czynnikami zewnętrznymi, odczuwania emocji drugiego człowieka, czyli empatii.

Pomimo tego, że empatia jest zdolnością wrodzoną, to okres dzieciństwa ma największy wpływ na jej kształtowanie i rozwój. Udowodniono, że dzieci do 3 roku życia, pomimo że tak jak dorośli, posiadają obszary mózgu odpowiadające za poszczególne składowe empatii, są egocentrykami, czyli osobami, niewykazującymi się zdolnością odczuwania myśli lub uczuć innej osoby.

Bardzo ważny w procesie rozwoju empatii jest więc proces socjalizacji, który rozpoczyna się od najmłodszych lat i skutkuje tym, że kilkuletnie dziecko potrafi zasmucić się, widząc nieszczęśliwą mamę, lub rozzłościć, gdy inne dziecko wyrządza krzywdę rodzeństwu na placu zabaw. Takie proste odruchy to właśnie zaczątki empatii. Przyjmuje się, że najszybszy postęp wyzbywania się egocentryzmu ma miejsce około 6 roku życia, kiedy dziecko idzie do zerówki/szkoły podstawowej i ma regularny kontakt z rówieśnikami.