Dom rodzinny 1995-2015. Wyniki badań

Z czym kojarzy się Polakom słowo "dom"? Czy wielopokoleniowe rodziny powinny mieszkać razem? Jak się zmieniły nasze domy przez ostatnie 20 lat? Odpowiedzi na te i inne pytania zamieszczono w raporcie "Ytong: dom i rodzina 1995-2015" opracowanym przez dr Magdalenę Łukasiuk z Uniwersytetu Warszawskiego.
Na przestrzeni ostatnich dwóch dekad nie zmieniło się praktycznie postrzeganie rodziny jako jednej z najważniejszych wartości życiowych. Dla prawie połowy badanych więzi rodzinne są jednakowe, a niemal co piąty wskazuje na ich wzmocnienie. Wzmocnienie więzi deklarują najczęściej 30-latkowie (25 proc.), osłabienie więzi wskazuje grupa w przedziale wiekowym 50-59. W zależności od statusu materialnego badani inaczej oceniają więzi - o osłabieniu mówią najubożsi (48 proc.), o wzmocnieniu - najzamożniejsi (20 proc.).

Zjawisko "gniazdowania", czyli zamieszkiwania dorosłych dzieci w rodzinnym domu, uważane jest przez ponad połowę badanych za niekomfortowe, ale usprawiedliwione koniecznością związaną ze szczególnym rodzajem wsparcia w obrębie rodziny. Konieczność ta wynika z sytuacji ekonomicznej - dzieci nie utrzymają się same (36 proc.) - lub z potrzeby wzajemnej opieki (dzieci nad rodzicami lub pomoc rodziców dzieciom) - 18 proc. Wysoki poziom akceptacji dla tego zjawiska, zarówno ze względów materialnych (38 proc.), jak i z konieczności opieki (22 proc.) wykazała grupa wiekowa 40-49. W ujęciu socjologicznym jest to tzw. pokolenie sandwich, które musi opiekować się jeszcze swoimi dziećmi i już swoimi rodzicami.

Rodzinność to dla respondentów podstawowe skojarzenie z domem - deklaruje tak prawie dwie trzecie badanych. Dla ponad połowy jest synonimem prywatności. Im wyższy dochód i wykształcenie, tym dom bardziej kojarzy się z tymi cechami. Dzisiejsze rodziny przywiązują wagę do tradycji wyniesionych z domu rodzinnego - aż 80 proc. Polaków kultywuje rodzinne tradycje. Najczęściej przywiązanie do tradycji - wszystkich bądź wybranych - deklarują osoby z wykształceniem wyższym - 49 proc. (wszystkich), 41 proc. (wybranych).

Polacy są pragmatyczni w wyborze lokum. Liczy się: cena (63 proc.), funkcjonalność (54 proc.) i przestrzeń dla każdego domownika (38 proc.). Wysokie miejsce w tym rankingu zajmuje również energooszczędność (30 proc.). Taki wynik potwierdza wzrost świadomości inwestorów w tym zakresie, co można powiązać z działaniami edukacyjnymi podejmowanymi przez firmy i instytucje z branży budowlanej.

Ponad połowa respondentów nie odnotowała zmiany warunków mieszkaniowych na przestrzeni minionych 20 lat, natomiast 40 proc. dostrzega poprawę. Warunki mieszkaniowe najbardziej poprawiły się osobom w wieku 30-39 lat (42 proc. badanych). Można również zauważyć korelację między oceną więzi rodzinnych a warunkami mieszkaniowymi. Osoby, którym polepszyły się warunki mieszkaniowe, wskazują także na pogłębienie więzi z rodziną.

Od 20 lat rośnie znaczenie modelu partnerskiego. Zakłada on, że oboje małżonków pracuje i tyle samo czasu poświęca na obowiązki domowe. Według modelu tradycyjnego rodzinę utrzymuje maż, pracując zawodowo, a żona zajmuje się sferą związaną z domem. Występuje tutaj jeszcze model mieszany - kobieta pracuje, ale bardziej angażuje się w sprawy domu i rodziny. Zmiany modelu rodziny wiążą się z nowym wzorem rodzicielstwa. Zaangażowanie kobiet w pracę zawodową powoduje wzrost roli babć i niań oraz ojców. Nowy model ojcostwa polega na współdzieleniu obowiązków rodzicielskich z kobietą i pogłębieniu kontaktów z potomstwem. Zaangażowanie to widoczne jest już od momentu ciąży, poprzez poród, aż po opiekę nad dzieckiem. Ten trend dopiero umacnia się w polskim społeczeństwie.

Raport wskazuje na rozwój nowych form zamieszkiwania - dwie przeciwstawne tendencje: mieszkanie na przedmieściach, przy jednoczesnym odkrywaniu centrów miast. Dodatkowo widoczna jest zmiana konfiguracji mieszkaniowych, np. wspólne mieszkanie grona przyjaciół lub ludzi złączonych wspólnym doświadczeniem, a także nowe modele rodziny - np. związki nieformalne, związki bez dzieci.