Dom pasywny. Czy warto go zbudować?

Idea domów pasywnych pojawiła się na początku lat 90. w niemickim Darmstadt. Zbudowano wówczas zespół budynków w zabudowie szeregowej, składający się z czerech domów pasywnych. Zapotrzebowanie na energię każdego z nich wyniosło 10 kWh/(m²·rok). Pierwsze domy pasywne były rozwiązaniem nowatorskim pod względem architektonicznym i konstrukcyjno-budowlanym, ale niestety bardzo kosztownym. Wraz z rozwojem budownictwa energooszczędnego nastąpił również rozwój budownictwa pasywnego – pojawiły się technologie, materiały budowlane oraz wykonawcy potrafiący wybudować dom o takim standardzie.

Domy pasywne wyróżniają się wyjątkowo niskim zapotrzebowaniem na energię do ogrzewania, wynoszącym mniej niż 15 kWh/(m²·rok). Aby osiągnąć tak niski standard, konieczne jest wprowadzenie odpowiednich rozwiązań konstrukcyjno-budowlanych, które zredukują straty ciepła do minimum. Stosowne rozwiązania techniczne są znane od dawna i stosowane od wielu lat w praktyce. Do najważniejszych należy podwyższona izolacyjność cieplna przegród zewnętrznych. Mówimy tutaj o współczynniku przenikania ciepła U, który dla ścian zewnętrznych nie powinien przekraczać 0,15 W/(m2·K), tymczasem w tradycyjnym budownictwie graniczna wartość współczynnika U wynosi 0,25 W/(m2·K).

Zobacz koniecznie: Najpiękniejsze domowe duety. Nie sposób oderwać wzrok!

Aby osiągnąć niższy standard, ściany powinny być wyposażone w izolację ze styropianu lub z wełny mineralnej o grubości 28-35 cm. Dla porównania w budownictwie tradycyjnym stosuje się izolację termiczną o grubości 15-20 cm. Budynek pasywny ma zwartą bryłę, a jego detale są staranie zaprojektowane. Dzięki temu unika się mostków cieplnych czy miejsc, w których dochodzi do niekontrolowanej ucieczki ciepła na zewnątrz. Powstają one w miejscu przerwania izolacji, czyli w nadprożach, połączeniach ścian szczytowych i dachu, części nieogrzewanej z ogrzewaną, ścian zewnętrznych i wewnętrznych z fundamentowymi, w ościeżach otworów okiennych i drzwiowych, na połączeniu płyt balkonowych ze stropem itd.

Dla zapewnienia wysokiego poziomu energooszczędności budynku ważna jest nie tylko dobra izolacja, ale także odpowiednie okna. Oprócz okien o wysokim standardzie istotna jest również odpowiednia izolacja ościeżnicy oraz właściwe połączenie okna ze ścianą - okno powinno być wysunięte poza obręb muru, tak aby znalazło się na jednej linii z izolacją termiczną ściany.

Budujesz dom? Sprawdź, czy należy ci się dopłata od państwa

W domu pasywnym rezygnuje się z wentylacji tradycyjnej, ponieważ generuje ona duże straty ciepła. W dodatku jest on szczelny, przez co uniemożliwia właściwą wymianę powietrza. Dlatego budynki te wyposażone są w system wentylacji mechanicznej, która dostarcza świeże powietrze do pomieszczeń, a zużyte wyrzuca na zewnątrz. System wentylacji mechanicznej wyposażony jest w rekuperator umożliwiający odzysk znacznej ilości ciepła z powietrza wywiewanego i dogrzanie świeżego powietrza nawiewanego do pomieszczeń.

Co ważne, w domu pasywnym nie stosuje się tradycyjnego, hydraulicznego systemu grzewczego, a jedynie dogrzewa się powietrze wentylacyjne. Do zbilansowania zapotrzebowania na ciepło wykorzystuje się również promieniowanie słoneczne, odzysk ciepła z wentylacji, a także zyski cieplne pochodzące od wewnętrznych źródeł, takich jak urządzenia elektryczne i mieszkańcy. Niedostatki ciepła w najzimniejszym okresie uzupełnia więc nagrzewnica powietrza zamontowana w instalacji wentylacyjnej. Centrala może być wyposażona w pompę ciepła typu powietrze-powietrze służącą do podgrzewania powietrza nawiewanego. To droższe rozwiązanie, ale dzięki niemu możliwe jest kilkukrotne zmniejszenie zużycia energii w stosunku do nagrzewnicy elektrycznej.

Budowa domu pasywnego ze względu na rygorystyczne wymagania jest droższa od budynku energooszczędnego, a tym bardziej od tradycyjnego. Według szacunkowych danych budowa domu pasywnego jest 20-30 proc. droższa. Na większe koszty składają się m.in. konieczność przygotowania bardzo precyzyjnej dokumentacji projektowej, zatrudnienia doświadczonej ekipy budowlanej, stosowania technologii i materiałów budowlanych z „wyższej półki”, zakup systemu wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła, montaż energooszczędnych okien, większa grubość izolacji termicznej czy wyposażenie domu w system tzw. inteligentnego sterowania. Standard budynku pasywnego jest o tyle interesujący, że umożliwia zmniejszenie nakładów związanych z wykonaniem instalacji grzewczej.

To cię też zainteresuje: Pasywny, energooszczędny czy tradycyjny? Porównujemy koszty budowy i oszczędności

Koszty ogrzewania domu pasywnego o zapotrzebowaniu na ciepło 15 kWh/(m²·rok) powinny plasować się na poziomie 500-600 zł. Mówimy tutaj o koszcie energii elektrycznej potrzebnej do pracy pompy ciepła, dogrzewającej powietrze wprowadzane na układ wentylacji mechanicznej. Do kosztów eksploatacyjnych należy doliczyć te związane z pracą wentylacji mechanicznej i przygotowania c.w.u. - mogą one w dużym stopniu zależeć od sposobu eksploatacji domu i liczby osób w nim zamieszkujących.

Domy pasywne od kilkunastu lat powstają w Niemczej, Austrii i Europie Zachodniej. Są zaprojektowane w taki sposób, aby do ogrzewania potrzebowały mniej niż 15 kWh/m2 rocznie. Nazwa "dom pasywny" odnosi się do faktu, że do ogrzewania budynku wykorzystywana jest energia cieplna powstająca w sposób „pasywny” - pochodząca z zysków z promieniowania słonecznego oraz ciepła od osób i urządzeń - bez wykorzystania „aktywnych” systemów ogrzewania. W takim budynku pozyskiwanie ciepła powinno być zoptymalizowane przez pasywne pozyskiwanie energii słonecznej poprzez przeszklenia południowych fasad, odzysk ciepła z wentylacji, a straty zredukowane do minimum – przez zaawansowaną izolację cieplną i kompaktową formę domu. Warto zaznaczyć, że pieniądze na budowę domu pasywnego można pozyskać z NFOŚiGW – gdzie dotacja na budowę domu wynosi 50 tys. zł. brutto.

Damian Czernik