Dla kogo poręcze łazienkowe? Najważniejsze zasady projektowania i zalety łazienek dla niepełnosprawnych

Osoby niepełnosprawne, z myślą o których projektuje się wyposażone w specjalne poręcze oraz akcesoria toalety, stanowią około 12% ludności Polski. Do tego odsetku mieszkańców naszego kraju mogących skorzystać na świadomej i odpowiedzialnej aranżacji ubikacji należy jednak doliczyć jeszcze 14% populacji, na które składają się Polacy i Polki po 65. roku życia. Obserwowany już od jakiegoś czasu wzrost liczby obywateli w wieku emerytalnym staje się powoli poważnym problemem nie tylko ze względu na kłopoty związane z wysokością świadczeń wypłacanych osobom starszym przez ZUS, ale też z powodu nieustannego zwiększania się grupy ludzi, która, z racji na zaawansowany wiek, cierpi na wiele chorób oraz schorzeń znacząco ograniczających ich zdolność poruszania się a nawet samodzielność.

Zasady, wedle których budowane są ogólnodostępne toalety dla osób poruszających się na wózku, znacząco ułatwiają korzystanie z ubikacji nie tylko tym mającym największe kłopoty ze sprawnością osobom, ale również nawet tym, którzy poruszają się o lasce lub cierpią na dolegliwości które wiążą się z bólem towarzyszącym wysiłkowi lub zaburzeniami równowagi. Odpowiednie rozmieszczenie oraz wysokość elementów wyposażenia łazienki, strategiczne umieszczenie uchylnych lub nieruchomych uchwytów i montaż odpowiedniego siedziska prysznicowego sprawiają, że zarówno zwykła domowa ubikacja, jak i publiczny sanitariat stają się znacznie bezpieczniejszymi i komfortowymi pomieszczeniami, z których korzystać można bez obawy o uszczerbek na zdrowiu.

Przygotowanie łazienki spełniającej swoje zadanie wobec wszystkich osób niepełnosprawnych wcale nie jest łatwym zadaniem. Mająca za zadanie regulować rozmaite związane z przystosowywaniem budynków i pomieszczeń do potrzeb osób o ograniczonych możliwościach ruchu zasady ustawa Prawo budowlane, z późniejszymi zmianami z 7 lipca 1994 roku jest źródłem najważniejszych i wiążących przepisów, jednak, niestety, nie odpowiada ona na wszystkie pytania architektów oraz potrzeby ludzi dotkniętych chorobami lub kalectwem. Z tego też powodu przygotowując WC dla osób mających problemy z samodzielnym poruszaniem się warto przyjrzeć się wytycznym oraz zaleceniom proponowanym przez Unię Europejską, takim jak Odnowione zobowiązanie do budowania Europy bez barier z 15 listopada 2010 roku, które z kolei powołują się na zasady zawarte w amerykańskich Rehabilitation Act oraz Architectural Barriers Act.

Wśród ułatwiających projektowanie sanitariatów przystosowanych dla osób poruszających się na wózkach pomocy w języku polskim nieocenione są z kolei finansowane ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych publikacje Stowarzyszenia Przyjaciół Integracji, zawierające zbiory dobrych praktyk i porad pozwalające na tworzenie nie tylko zgodnych z przepisami, ale też praktycznych dla korzystających z nich osób ubikacji.

Zanim rozpocznie się wyposażanie toalety w akcesoria dla osób niepełnosprawnych warto zastanowić się, jak duże problemy z samodzielnym poruszaniem się mogą mieć osoby, które będą z niej korzystać. W przypadku urządzania domowej łazienki lub takiej przeznaczonej po prostu dla osób starszych wystarczy po prostu wybranie konkretnych, odpowiadających na potrzeby danej osoby elementów takich jak montowane naściennie lub podłogowo poręcze oraz siedziska prysznicowe lub wannowe. W tej sytuacji, dzięki szerokiej ofercie tego typu produktów w sklepach takich jak ole.pl, umieszczenie poszczególnych uchwytów o odpowiedniej długości na najwygodniejszej wysokości nie będzie stanowić najmniejszego problemu. Problem pojawia się przy projektowaniu przystosowanych dla niepełnosprawnych łazienek ogólnodostępnych.

Sanitariaty znajdujące się w miejscach publicznych muszą być przygotowane zarówno na osoby jeżdżące na wózkach, jak i cierpiące na mniej oczywiste problemy, takie jak np. niedowład jednej strony ciała. Oznacza to, że powinny oferować jak najbardziej kompleksowe rozwiązania i zostać wyposażone w poręcze umożliwiające chwycenie ich na różnych poziomach (osoba poruszająca się na wózku inwalidzkim nie sięgnie tak wysoko, co człowiek poruszający się o kulach) oraz z różnych stron (tak, aby osoba która nie jest w stanie operować prawą ręką miała możliwość złapania się za uchwyt znajdujący się z lewej strony). Świetnym rozwiązaniem są zatem, pozwalające oszczędzić miejsce oraz ułatwić osobom korzystającym z wózków manewrowanie po pomieszczeniu bez obijania się o wystające elementy, poręcze uchylne ułatwiające dostosowanie ubikacji do indywidualnych potrzeb jej kolejnych użytkowników.

Liczy się przestrzeń

Jedną z najważniejszych rzeczy, jaką należy zapewnić osobom korzystającym z ubikacji dla niepełnosprawnych jest… miejsce. Dla osób które mają problem z poruszaniem się odpowiednia swoboda ruchu jest niezbędna zarówno podczas siadania na desce sedesowej, jak i mycia rąk lub całego ciała pod prysznicem. W przypadku miski ustępowej (która ze względu na wygodę osób na wózkach inwalidzkich powinna mieć górną część deski znajdującą się nie wyżej niż 48 cm nad podłogą) powinno się zapewnić wolną od przeszkód przestrzeń o szerokości co najmniej 90 cm. Jeśli to możliwe – z obu stron sedesu, w czym wydatnie pomagają wspominane wcześniej uchylne poręcze, które muszą się znaleźć w bezpośrednim sąsiedztwie WC, a które dzięki możliwości uniesienia ich do góry pozwalają na podejście do miski ustępowej z obu stron.

Również umywalki nie mogą zanadto ograniczać przestrzeni manewrowej. Bezwzględnie pozbawione postumentów, półpostumentów lub znajdujących się pod nimi szafek, podwieszane zlewy powinny znajdować się na wysokości od 75 cm do 85 cm nad posadzką i mieć przed sobą wolne, pozbawione jakichkolwiek elementów wyposażenia wnętrza miejsce o minimalnej szerokości 90 cm i długości 150 cm. Nad uruchamianymi dźwignią, przyciskiem lub automatycznie za pomocą czujnika podczerwieni bateriami umywalkowymi (niewskazane jest wykorzystanie kranów obsługiwanych za pomocą kurków) zawiesić należy uchylne lustro, które dzięki regulacji w osi poziomej będzie mogło być obsługiwane przez, znajdujące się niżej niż przeciętny człowiek, osoby na wózkach inwalidzkich. Dolna krawędź takiego lustra powinna znajdować się nie wyżej niż 100 cm od poziomu posadzki.

Sanitariat na każdą okazję

W przypadku pomieszczeń, które mają również pełnić role umywalni, zadbać należy oczywiście o odpowiednie przygotowanie prysznica lub wanny. Tak, jak i wcześniej, przy wyborze jednej z tych dwóch opcji, warto wziąć pod uwagę indywidualne preferencje i schorzenia osób, które będą korzystać z łazienki. Kabina prysznicowa jest mniej komfortowa, ale też znacznie bardziej uniwersalna. Dzięki możliwości zrównania brodzika z poziomem podłogi (lub zamontowania kratki odpływowej) pod natrysk można bez najmniejszego problemu wjechać bezpośrednio wózkiem inwalidzkim, aby potem przesiąść się na wolnostojące lub montowane naściennie krzesełko prysznicowe znajdujące się na wysokości od 42 do 48 cm. Zasłony wieszane na przykręcanych pod sufitem drążkach gwarantują dużą swobodę ruchu, a dużo miejsca na pionowe poręcze pozwala zamontować długie uchwyty, które będą mogły być wykorzystywane przez osoby o różnym wzroście, a nawet dzieci.

Przygotowując wannę dla osób mających problemy z samodzielnym poruszaniem się zawsze należy pamiętać, że nie jest to rozwiązanie z którego będzie mogła skorzystać każda niepełnosprawna osoba i jeśli z sanitariatu będzie korzystać większa grupa ludzi bezpieczniejszym ruchem będzie montaż odpowiednio przystosowanego prysznica. Z racji, że wejście do wanny może sprawiać kłopot, jej górna krawędź nie powinna znajdować się wyżej niż 50 cm nad poziomem posadzki i dobrze byłoby pokusić się o zamontowanie przy niej specjalnych, ułatwiających wejście do wody, schodków. Jedną z najważniejszych rzeczy ułatwiających kąpiel, o którą należy zadbać, jest siedzisko o długości 40 cm, które może znajdować się na brzegu wanny lub bezpośrednio w niej w formie ruchomej ławeczki. Ona, w połączeniu z umieszczonymi wzdłuż wanny na wysokości od 20 cm do 25 cm nad jej krawędzią, uchwytami łazienkowymi, jest najważniejszym elementem umywalni dla niepełnosprawnych.

Najlepsze rozwiązania

Z racji, że, wedle Rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, w budynku, w którym są kondygnacje dostępne dla osób niepełnosprawnych, każda z nich powinna mieć przynajmniej jeden sanitariat dostosowany do ich potrzeb, czasem dobrze jest nie trzymać się jednego schematu i zaprojektować te toalety w różny sposób, aby swoim wyposażeniem i jego umiejscowieniem odpowiadały na szerokie spektrum schorzeń. Jeśli takiej możliwości nie ma, nie trzeba się jednak obawiać o to, że przeznaczone dla osób mających kłopoty z samodzielnym poruszaniem się WC nie będzie spełniać swojej roli.

Choć stworzenie absolutnie uniwersalnej łazienki może okazać się niemal niemożliwym zadaniem, to samo zadbanie o wspomniane wcześniej przestrzenie manewrowe w sąsiedztwie odpowiednio dostosowanej muszli ustępowej oraz umywalki, wraz z dodatkowym wolnym miejscem o promieniu 150 cm (które może nakładać się na wcześniej wspominane „pola ochronne” wokół sprzętów łazienkowych) oraz montaż odpowiednich poręczy, sprawi, że toaleta odpowie na najważniejsze potrzeby osób niepełnosprawnych.