Ochrona przepięciowa w domowej instalacji elektrycznej

Przepięcie to wzrost napięcia w sieci elektroenergetycznej ponad maksymalną dopuszczalną wartość. Prowadzi do uszkodzenia podłączonych do niej urządzeń. Domowej instalacji elektrycznej skuteczną ochronę w tym zakresie zapewniają ograniczniki przepięć oraz instalacja odgromowa.

Od kilkunastu lat we wszystkich nowych i modernizowanych budynkach obowiązkowo instaluje się urządzenia ochrony przepięciowej - zobowiązują do tego przepisy. Najczęstszą przyczyną przepięć powodujących zniszczenia są uderzenia piorunów. Na skuteczną ochronę przed nimi składają się instalacja odgromowa i ograniczniki przepięć.

Instalacja odgromowa

Potocznie nazywana piorunochronem, ma za zadanie sprowadzać prąd piorunowy do ziemi. Składa się ze specjalnych przewodów lub połączonych ze sobą metalowych elementów budynku. Chroni go przed pożarem i uszkodzeniami mechanicznymi, które również może spowodować piorun. Instalacja odgromowa nie jest obowiązkowa we wszystkich budynkach. O tym, czy jest potrzebna, decyduje wskaźnik zagrożenia piorunowego obliczany w sposób przedstawiony w normie PN-EN 62305.

Ochronniki przepięciowe

Przepięcie w domowej instalacji elektrycznej może być wywołane wyładowaniem atmosferycznym odległym od domu nawet o kilka kilometrów. Ochronę przed tym stanowi ochronnik przeciwprzepięciowy, czyli ogranicznik przepięć (dawniej odgromnik). Jest to urządzenie ograniczające czas trwania i częstotliwość prądu następczego – płynącego po zaniku prądu piorunowego lub prądu przepięcia, czyli takiego, który powstaje np. w chwili załączania lub wyłączania nieobciążonej linii napowietrznej.

Rodzaje ograniczników

Ograniczniki przepięcia typu 1 (dawniej klasy B) zabezpieczają instalację elektryczną i połączone z nią odbiorniki przed skutkami bezpośredniego uderzenia pioruna w linię zasilającą lub w instalację odgromową budynku.

Ograniczniki typu 2 (dawniej klasy C) chronią instalację przed skutkami wyładowań atmosferycznych i przepięciami wynikającymi z załączania transformatorów, spawarek czy silników elektrycznych oraz spowodowanymi zadziałaniem zabezpieczeń instalacji.

Popularne są ograniczniki typu 1+2 - hybrydowe (dawniej klasy B+C). Chronią przed przepięciami wynikającymi z uderzenia pioruna w obiekty znajdujące się w pobliżu linii napowietrznych lub bezpośrednio w linię niskiego napięcia w znacznej odległości od miejsca zainstalowania ogranicznika. Do tego stanowią ochronę przed przepięciami łączeniowymi – związanymi z załączaniem i wyłączaniem obwodów elektrycznych.

Do zabezpieczenia urządzeń elektronicznych (komputerowych, audio i video) służą ograniczniki typu 3 (dawniej klasy D) dodatkowo chroniące je przed przepięciami zredukowanymi już przez wcześniejszy stopień ochrony.

Gdzie znajdują się ograniczniki przepięcia?

W domach jednorodzinnych stosuje się ograniczniki typu 1 i 2, zwykle jako hybrydowe – typu 1+2. Montuje się je na początku instalacji zasilanej z sieci napowietrznej lub kablowej – w złączu kablowym albo w szafce rozdzielczej (rozdzielnicy głównej niskiego napięcia), przed układem pomiarowym (licznikiem) i wyłącznikami różnicowoprądowymi, za głównym zabezpieczeniem nadmiarowo-prądowym. W budynkach wielorodzinnych zaleca się instalowanie dodatkowych ograniczników typu 2 w rozdzielnicach na piętrach.

Ograniczniki nie ulegają zniszczeniu w chwili zadziałania, jeżeli zastosowano w nich iskiernik – dwie elektrody oddzielone izolatorem gazowym lub cieczowym. Połączenie ogranicznika powinno być wykonane przewodami o przekroju co najmniej 0,16 mmkw.

Ograniczniki typu 3 należy instalować bezpośrednio przed chronionymi urządzeniami, dlatego są dostępne w postaci urządzeń umieszczanych w gniazdach wtykowych.